Ο Καθηγητής Τζέημς Γουώτσον μιλά για την σχέση του με την επιστήμη (απόσπασμα)

(Επιμέλεια: Χαράλαμπος Παναγιωτόπουλος

Ακαδημία Επιτευγμάτων: Πώς θα περιγράφατε τη σημασία της ανακάλυψης του μορίου του DNA [ελλ.: ΔΝΟ];

Τζέημς Γουώτσον.: Ο Φράνσις Κρικ κι εγώ κάναμε την ανακάλυψη του αιώνα, αυτό ήταν αρκετά ξεκάθαρο. Τα καταφέραμε, και υποθέτω πως ο χρόνος έχει δικαιώσει τους ανθρώπους που με σέβονταν τόσο πολύ παρά τους κακούς τρόπους μου. Το ξέραμε όταν το είδαμε, επειδή μπορείς να δεις την ανθρώπινη ιστορία και την ανθρώπινη γνώση του κόσμου γύρω μας.

Το να βλέπεις ξαφνικά το μόριο το οποίο ευθύνεται για την κληρονομικότητα, και το οποίο καθιστά δυνατή την ανθρώπινη ύπαρξη, ήταν ένα πολύ μεγάλο βήμα στην κατανόηση του ανθρώπου ως προς τον εαυτό του με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο ο Ντάργουιν [Δαρβίνος] ήξερε ότι το ανθρώπινο είδος δεν ήταν στατικό, ότι αλλάζαμε. Άλλαξε αναγκαστικά τη στάση σου απέναντι στα πάντα.

Η συνειδητοποίηση ότι η ουσία των ανθρώπινων όντων μεταφέρεται σε ένα μόριο, το να βλέπεις πραγματικά πώς ήταν, το να το βλέπεις για πρώτη φορά ήταν, φυσικά, ένα ιδιαίτερα ευχάριστο πράγμα. Υποθέτω πως τώρα το σκέφτεσαι λίγο περισσότερο. Δεν το σκέφτομαι πολύ. Ήταν σαν να είχα γίνει ξαφνικά πολύ πλούσιος. Πολλές πόρτες θα σου ανοίγονταν, αλλά συνοδεύτηκε από ευθύνη τόσο του να καταφέρουμε να διαχειριστούμε το γεγονός ότι θα γινόμασταν διάσημοι, και κάποια αίσθηση ευθύνης. Ο Φράνσις κι εγώ είχαμε αρκετά διαφορετικές αντιδράσεις.

Κι οι δύο ξέραμε τι είχαμε κάνει, κι ο Φράνσις σκέφτηκε ότι έπρεπε να μιλήσουμε για αυτό όσο το δυνατόν περισσότερο, επειδή ήταν τόσο σημαντικό. Και εγώ σκέφτηκε, Θεέ μου, θα ήμουν τόσο αγενής αν έχοντας τέτοια καλή τύχη μετά επιδείκνυα υπεροπτικά σε όλους ότι είχαμε κάνει κάτι σημαντικό! Νομίζω πως κι οι δύο παρεξηγήσαμε ο ένας τα κίνητρα του άλλου εκείνη την εποχή. Τώρα καταλαβαίνω τα δικά του, και πιθανόν τα δικά του ήταν τα πιο σωστά.

(…)

Α.Ε.: Πότε αρχίσατε να ενδιαφέρεστε για την επιστήμη;

Τζ.Γ.: Είχα ενδιαφέρον για τα πουλιά σε νεαρή ηλικία. Ο πατέρας μου είχε υπάρξει ερασιτέχνης παρατηρητής πουλιών το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Νομίζω πως πήρα το πρώτο μου βιβλίο για τα πουλιά όταν ήμουν περίπου οκτώ χρόνων. Συνήθιζα να πηγαίνω με τον πατέρα μου να δούμε τα πουλιά που βρίσκονταν τριγύρω τις περισσότερες Κυριακές, εκτός από την κορύφωση του καλοκαιριού, ή όταν είχε περισσότερο κρύο, το χειμώνα στο Σικάγο.

Νομίζω πως σε κάπως νεαρή ηλικία άρχισα να κοιτάζω σε κάποιου είδους ορνιθολογικά περιοδικά, οπότε γνώρισα… την επιστήμη μέσω των ανθρώπων που ενδιαφέρονταν για τα πουλιά, και ιδιαίτερα τη συμπεριφορά των πουλιών. Επειδή η μετανάστευση των πουλιών ήταν το πράγμα από το οποίο κυριαρχιόσουν. Κάποια πουλιά έφθαναν την άνοιξη, και το φθινόπωρο, και το χειμώνα έβλεπες άλλο συνονθύλευμα από πάπιες. Επομένως, το πώς τα πουλιά μπορούσαν να μεταναστεύσουν πάντα φαινόταν να είναι όχι μόνο μυστήριο, αλλά σχεδόν ένα θαύμα ως προς το πώς το έκαναν. Ακόμα και σήμερα, δεν ξέρουμε με βεβαιότητα.

Α.Ε.: Υπήρξε περίοδος στην οποία θέλατε να κάνετε κάτι άλλο στη ζωή σας πέρα από την επιστήμη;

Τζ.Γ.: Όχι. Πάντα πίστευα πως θα εμπλεκόμουν με κάποια πνευματική δραστηριότητα. Εν μέρει, επειδή το σπίτι μας κυριαρχείτο από βιβλία. Ο πατέρας μου ασχολιόταν με επιχειρήσεις. Δεν ήταν πολύ επιτυχημένος. Πιστεύω πως ο καθένας συνειδητοποιούσε πως θα ήταν πολύ καλύτερο αν είχε γίνει δάσκαλος σε σχολείο, αντί να προσπαθεί να δουλέψει στον επιχειρηματικό κλάδο, προς τον οποίο δεν είχε, υποθέτω, μεγάλη συμπάθεια. Αυτό ήταν κατά την Παγκόσμια Οικονομική Ύφεση, και πιστεύω πως πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνταν αν ο καπιταλισμός όπως ασκείτο τότε στις Ηνωμένες Πολιτείες είχε πραγματικό μέλλον. Υπήρχαν τόσοι πολλοί άνθρωποι χωρίς δουλειά που αναρωτιόσουν αν το σύστημα πραγματικά ήταν δίκαιο. Επομένως οι άνθρωποι των επιχειρήσεων δεν ήταν παραδείγματα. Δεν θα πίστευα ποτέ ότι θα εμπλεκόμουν με επιχειρήσεις, επειδή φαίνονταν να είναι άνθρωποι χωρίς καμμία συμπόνοια.

(…)

Α.Ε.: Έχουν αλλάξει τα πράγματα κατά τη γνώμη σας;

Τζ.Γ.: Ναι. Δεν πιστεύω πως οι άνθρωποι γεννιούνται καλοί. Είδαμε τι έγινε στις Κομμουνιστικές κοινωνίες. Δεν νομίζω πως αυτό είναι η απάντηση. Από την άλλη, χρειαζόμαστε ακόμα δίκτυ ασφαλείας για τους λιγότερο τυχερούς. Οι ηλικιωμένοι ήταν το μεγάλο πρόβλημα των Ηνωμένων Πολιτειών όταν ήμουν παιδί. Τότε ήρθε ή Κοινωνική Ασφάλιση. Τώρα λυπάσαι τους ανθρώπους καθώς γερνούν, επειδή γερνούν, όχι όμως λόγω της οικονομικής τους εξαθλίωσης. Συχνά, έχεις την αίσθηση ότι δεν είναι σε τόσο κακή κατάσταση όσο μια οικογένεια που προσπαθεί να τα καταφέρει με δύο παιδιά, σε ένα μέρος όπου χρειάζονται δύο αυτοκίνητα, κι η σύζυγος πρέπει να δουλέψει. Ο αγώνας έχει μετατοπιστεί σε μια διαφορετική ομάδα ανθρώπων.

(…)

Α.Ε.: Πότε αρχίσατε να ενδιαφέρεστε για ευρύτερα επιστημονικά πεδία;

Τζ.Γ.: Έκανα μαθήματα σχετικά με τις θετικές επιστήμες τα πρώτα δύο χρόνια του γυμνάσιου, οπότε εκτιθόμαστε σε πράγματα όπως ο Περιοδικός Πίνακας, και σε κάποια φάση, φυσικά, έμαθα για την εξέλιξη. Βασικά, πιθανόν δεν τη γνώρισα πραγματικά μέχρι που πήγα στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Αλλά εκεί είχαν ένα ασυνήθιστο πρόγραμμα, έπαιρναν κάποιους ανθρώπους μετά από δύο χρόνια στο γυμνάσιο. Επομένως πήγαινα στο πανεπιστήμιο με λεωφορείο κάθε μέρα, από την ηλικία των 15. Αυτό ήταν ένα πολύ σπουδαίο πανεπιστήμιο, ιδιαίτερα για τις θετικές επιστήμες. Κι έτσι ήξερα ότι ήμουν σε ένα περιβάλλον με σπουδαίους επιστήμονες. Αυτό ήταν, υποθέτω, η έμπνευση να γίνω ίσως κι εγώ ένας.

Α.Ε.: Υπήρξε κάποιο γεγονός που σας ενέπνευσε περισσότερο ως νεαρό άτομο;

Τζ.Γ.: Όχι, πιστεύω πως ήταν απλώς ένας τρόπος ζωής. Ο πατέρας μου είχε έναν αδερφό που ήταν φυσικός στο τμήμα στο Γέηλ, οπότε κατά μία έννοια είχα γνωρίσει έναν επιστήμονα. Ο πατέρας μου δεν είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την επιστήμη, καθ’ εαυτή. Τον ενδιέφεραν η ηθική, η φιλοσοφία. Του άρεσε να βρίσκει σπάνια πουλιά, αλλά αυτό ήταν κάποιου είδους τυχαίο, όχι επιστημονικό ενδιαφέρον.

Α.Ε.: Σας ενδιαφέρει η τύχη.

Τζ.Γ.: Σου αρέσει να κάνεις πράγματα στα όρια των δυνατοτήτων σου. Προσπαθώ να προωθήσω την επιστήμη στα όρια αυτού που θα μπορούσες να κάνεις. Κι αν κάνω καλά κάτι που κάποιος έχει κάνει προηγουμένως, δεν θα μπορέσω ποτέ να το κάνω τόσο καλά όσο το κάνουν έτσι κι αλλιώς. Αποκτάς περισσότερο αυτοσεβασμό με το να προσπαθείς να κάνεις κάτι το οποίο κάποιος άλλος δεν έχει κάνει.

Α.Ε.:Υπήρξε κάποιο πρόσωπο που σας ενέπνευσε περισσότερο;

Τζ.Γ.: Εκείνες τις ημέρες κυριαρχούμασταν από το ραδιόφωνο, και το να ακούμε τη φωνή του Φράνκλιν Ρόουζεβελτ [Ρούζβελτ], ο οποίος ήταν πιθανόν η κυρίαρχη φυσιογνωμία στην Αμερικανική ζωή. Θυμάμαι πως τον μισούσαν κάποιοι από τους συγγενείς του πατέρα μου. Τσακωνόμουν συχνά μαζί τους ακόμα κι ως μικρό παιδί, επειδή ήταν τόσο κραυγαλέα προκατειλημμένοι. Ο Ρόουζεβελτ ήταν ο εχθρός. Δεν είχαν πραγματικά χρήματα οι ίδιοι πάντα με εντυπωσίαζε κατά κάποιο τρόπο ότι μπορούσαν απλώς να μισούν το Ρόουζεβελτ [sic]. Για την οικογένειά μου, ο Ρόουζεβελτ ήταν η ελπίδα. Αργότερα, όταν ήρθε ο πόλεμος, Ο Τσέρτσιλλ [Τσώρτσιλλ] έγινε μια πολύ κυρίαρχη φυσιογνωμία. Επίσης, ο Πρόεδρος του Πανεπιστήμιου του Σικάγο, ο Ρόμπερτ Χάτσινς. Είχε εξαιρετικό παρουσιαστικό. Έμοιαζε και φερόταν ως σπουδαίος άνθρωπος, και ήταν.

(...)

Πηγή: Academy of Achievement