Ο Αχμέτ Νταβούτογλου, Υπουργός Εξωτερικών της Δημοκρατίας της Τουρκίας, μιλά για το Μουσουλμανικό κόσμο και την Αραβική Άνοιξη στην Επιθεώρηση του Καΐρου [αγγλ.: Cairo Review] (απόσπασμα)

(Επιμέλεια: Χαράλαμπος Παναγιωτόπουλος)

(…)


Επιθεώρηση του Κάιρο: Μια δεκαετία αφότου οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου προκάλεσαν μεγάλες συζητήσεις σχετικά με τη σύγκρουση του Ισλάμ και της Δύσης, ποια είναι η άποψή σας σχετικά με αυτό το το «πολιτισμικό ερώτημα»;

Α.Ντ.: Όταν αναφέρετε το «πολιτισμικό» ερώτημα, εικάζω πως αναφέρεστε στη θεωρία περί «σύγκρουσης πολιτισμών» του Σάμιουελ Χάντινγκτον. Έχω αναπτύξει διεξοδικά τις παρατηρήσεις μου ενάντια σε αυτή τη θεωρία σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε το 1994, με τίτλο «Η Σύγκρουση Συμφερόντων: Μια Εξήγηση της (Μη) Τάξης του Κόσμου».

Όπως αποκαλύπτεται στο άρθρο μου, πιστεύω πως η θεωρία του Χάντινγκτον είναι μια ιδεολογική κατασκευή προσανατολισμένη στο στάτους-κβο που στοχεύει να εξηγήσει μέτρα εξωτερικής πολιτικής κι ελιγμούς που υιοθετήθηκαν τη Μετα-Ψυχροπολεμική περίοδο. Κάνοντάς το, κατηγορεί άδικα τους μη Δυτικούς πολιτισμούς για τις υπάρχουσες κρίσεις και συρράξεις και απαλλάσσει τις Δυτικές δυνάμεις από κάθε ευθύνη εν προκειμένω. Δυστυχώς, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η θεωρία του Χάντινγκτον έχει τραβήξει ακόμα περισσότερο την προσοχή και έτσι έχει προωθηθεί ακόμα ευρύτερα μια διαστρεβλωμένη αντίληψη που θεωρεί την τρομοκρατία, τα ριζοσπαστικά κινήματα, και το Ισλάμ αλληλοσυνδεόμενα. Αυτή η αντίληψη, που διαμορφώνεται γύρω από την Ισλαμοφοβία, είναι ο βασικός λόγος σήμερα για τις άδικες αντιδράσεις κατά των Μουσουλμάνων, που ισοδυναμεί με δυσμενή διάκριση. Με το πέρασμα του χρόνου, η παρουσίαση του Μουσουλμανικού κόσμου ως ενός πιθανού εχθρού έχει επίσης καταλήξει στην ενθάρρυνση καταπιεστικών πολιτικών τάσεων στις Μουσουλμανικές χώρες χάριν διατήρησης των Δυτικών συμφερόντων κι έτσι αποκλεισμού του Μουσουλμανικού κόσμου από την απόλαυση της καθολικότητας των δημοκρατικών αρχών.

Δεν πρόκειται να σταθώ στους λόγους πίσω από την προώθηση τέτοιων θεωριών περί πολιτισμικής σύγκρουσης, που ενσωματώνονται περισσότερο σε πολιτικές κι οικονομικές θεωρήσεις παρά σε πραγματικές κοινωνικές και φιλοσοφικές αλήθειες. Πράγματι, κατ’ εμέ ο βασικός λόγος ανακήρυξης του Μουσουλμανικού κόσμου ως απειλής είναι οι γεωπολιτικές, γεοοικονομικές, και γεωστρατηγικές δυνατότητες του Μουσουλμανικού κόσμου κι η ανάγκη να δικαιολογηθούν οι στρατηγικές και τακτικές επιχειρήσεις για την εξασφάλιση ελέγχου πάνω σε αυτές τις δυνατότητες.

Σε κάθε περίπτωση, και με το πλεονέκτημα της ύστερης γνώσης, απορρίπτω κατηγορηματικά τις συγκρουσιακές θεωρίες ως ένα διαπολιτισμικό είδος σχέσης. Προτιμώ και πιστεύω στην ανάγκη εξεύρεσης ειρηνικών τρόπων επίλυσης διαπολιτισμικών διαφορών μέσω της εδραίωσης διαλόγου ανάμεσα στους πολιτισμούς και της διευκόλυνσης ελεύθερων συζητήσεων και της έμφασης στις κοινές καθολικές αξίες και αντί της έμφασης στα ρήγματα. Το γεγονός ότι η ιστορία των πολιτισμών δεν αποτελείται μόνο από συγκρούσεις, και υπάρχουν πολλά παραδείγματα δυναμικής κι ειρηνικής συνεργασίας κι αλληλεπίδρασης ανάμεσα στους πολιτισμούς, είναι μια ενθαρρυντική απόδειξη ότι αυτός είναι ένας εφικτός στόχος. Με αυτή την αντίληψη, η Τουρκία έχει συγχρηματοδοτήσει την πρωτοβουλία «Συμμαχία των Πολιτισμών» με την Ισπανία, η οποία πρόσφατα έγινε πρόγραμμα του ΟΗΕ με περισσότερα από 120 μέλη. Η επιτυχία αυτής της πρωτοβουλίας και μόνο είναι άλλη μια απόδειξη των κοινών μας φιλοδοξιών και ιδανικών άσχετα από τις πολιτισμικές και θρησκευτικές μας διαφορές.

Ε.τ.Κ.: Ως κάποιος που είναι γνωστός ως επιφανής θεωρητικός της εξωτερικής πολιτικής, ποιοι στοχαστές ανά τον κόσμο, ή οι εξωτερικές πολιτικές ποιων χωρών, σας φαίνονται πιο ενδιαφέρουσες;

Α.Ντ.: Στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο του σήμερα, όλες οι χώρες, μεγάλες ή μικρές, μπορούν να έχουν πολύτιμη συμβολή στην παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια. Επομένως δεν μπορώ να διακρίνω ανάμεσα σε οποιεσδήποτε χώρες ανάλογα με τη σημασία των ρόλων τους. Ενδιαφέρομαι περισσότερο για το πώς αξιοποιούν τις δυνατότητές τους και για το πώς φέρουν την προστιθέμενη αξία τους στο προσκήνιο. Είναι επίσης σημαντικό να δημιουργήσουμε το ευρύτερο πλαίσιο, ή μια νέα παγκόσμια τάξη που θα επιτρέψει στις χώρες να λάβουν το μερίδιο που δικαιούνται, Κατ’ εμέ, μια εξισωτική, συμμετοχική, και συνθετική παγκόσμια τάξη είναι η μόνη βιώσιμη απάντηση για να ξεπεραστούν οι σύγχρονες παγκόσμιες προκλήσεις και προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Επομένως, αυτές οι χώρες που εργάζονται για να επιφέρουν μια τέτοια νέα τάξη αξίζουν κάθε έπαινο. Σήμερα, βλέποντας να αναδύεται μια ομοφωνία μέσα στη διεθνή κοινότητα ως προς την ανάγκη για μια τέτοια νέα παγκόσμια τάξη μου δίνει παραπάνω ελπίδα για το μέλλον.

Παρομοίως, χρειαζόμαστε επίσης διανοούμενους και θεωρητικούς για να βοηθήσουν στη διαμόρφωση της εννοιολογικής βάσης αυτής της νέας τάξης. Το έργο τους θα ενισχύσει την αφοσίωσή μας και θα παράσχει μια άγκυρα στην πραγματικότητα. Είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό να έχουμε αυτή τη διανοητική υποστήριξη από όλο τον κόσμο αντί να βασιζόμαστε σε συγκεκριμένες περιοχές. Εν προκειμένω, η ποιότητα της ανάλυσης και των εκτιμήσεων από Ασιάτες, Αφρικανούς, και Λατινοαμερικανούς στοχαστές και λόγιους είναι αρκετά εντυπωσιακές. Αυτή είναι ακόμα μια απόδειξη της καθολικότητας της ανθρώπινης λαχτάρας για έναν καλύτερο κόσμο. Δεν πρέπει έτσι να στερούμαστε από μόνοι μας τις συμβολές από οποιονδήποτε και από οποιαδήποτε χώρα.

Ε.τ.Κ.: Αναμένατε την Αραβική Άνοιξη;

Α.Ντ.: Από τη δική μας οπτική γωνία, ήταν αναμενόμενη· γνωρίζαμε την επείγουσα ανάγκη για αλλαγή και δημοκρατική μεταρρύθμιση στην περιοχή. Όπως μπορεί να θυμάστε, στο βιβλίο μου «Στρατηγικό Βάθος» (Απρίλιος 2001) έχω υπογραμμίσει ότι η σταθερότητα και η πολιτική πείρα των Αραβικών κρατών δεν βασίζονταν σε κοινωνική νομιμότητα, κι εκείνη η σταθερότητα ήταν άνευ αξίας. Παρομοίως, έχω επίσης υποστηρίξει ότι η μεταλλαγή στον Αραβικό εθνικισμό και οι κρίσεις πολιτικής νομιμότητας στον Αραβικό κόσμο θα επηρέαζαν τις δομές της πολιτικής ηγεσίας εκείνων των χωρών. Ως εκ τούτου, από τις αρχές της περασμένης δεκαετίας, αρχίσαμε να τονίζουμε τη σημασία της επέλευσης πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων και της διασφάλισης της αξιοπρέπειας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ελευθεριών, καθώς και των καθολικών αξιών όπως της αρχής του κράτος δικαίου, της διαφάνειας, της ευθύνης λογοδοσίας, και της ισότητας των φύλων στην περιοχή.

Ε.τ.Κ.: Σε αδρές γραμμές, ποιοι παράγοντες οδήγησαν στις Αραβικές εξεγέρσεις;

Α.Ντ.: Οι διαδηλώσεις είναι ενδημικές και αναφλέγονται φυσικά από μέσα από πολύχρονη επιθυμία για ελευθερία, διαφάνεια, ευθύνη λογοδοσίας και κοινωνική δικαιοσύνη. Μια κινητήρια δύναμη για τα λαϊκά κινήματα είναι οι νέοι άνθρωποι που δυσανασχετούσαν ζώντας κάτω από πίεση και περιορισμό ενώ υπέφεραν από οικονομικές δυσκολίες. Η λαϊκή δυσαρέσκεια κέρδισε ευρύτερη σφαίρα επιρροής μέσα από διαδικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί από ακτιβιστές για να οργανώσουν διαμαρτυρίες σε όλη την περιοχή.

Ε.τ.Κ.: Πώς θα αλλάξουν θεμελιωδώς –ή όχι- τη Μέση Ανατολή οι Αραβικές εξεγέρσεις;

Α.Ντ.: Η διαδικασία της αλλαγής θα πάρει χρόνο στην περιοχή. Δεν θα είναι γραμμική και θα μπορούσε να περάσει πολλές φάσεις. Αλλά δεν είναι αναστρέψιμη. Δεν είναι δυνατόν να γυρίσει ο χρόνος, επειδή απλά η πίεση για αλλαγή προέρχεται από τους πληθυσμούς. Σήμερα, περίπου το 60 τοις εκατό των Αράβων είναι κάτω των τριάντα. Μεγάλος αριθμός αυτών έχει αγανακτήσει με καθεστώτα που δεν έχουν καν προσπαθήσει να τους δώσουν καλύτερες ζωές. Η Αραβική Άνοιξη έχει καταστήσει αναγκαία την καθιέρωση μιας δίκαιης ισορροπίας ανάμεσα στην ελευθερία και την ασφάλεια για την ανάπτυξη σταθερότητας καθώς και για την ενότητα και την ειρήνη. Μια τέτοια ανάγκη απαιτεί ένα κοινωνικό συμβόλαιο που θα εξαλείψει το κενό νομιμότητας ανάμεσα σε εκείνους που κυβερνούν και κυβερνώνται, ενόψει της επιθυμίας του λαού για ελευθερία, δικαιοσύνη, και δημοκρατία. Αυτό δεν ήταν ποτέ εύκολο προηγουμένως, και δεν υπάρχει λόγος για τον οποίο θα είναι πιο εύκολο τώρα.

Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων στα πεδία της πολιτικής, της οικονομίας, και της ασφάλειας ταυτόχρονα. Από τη μια, πρέπει να καθιερώσεις δημοκρατικούς θεσμούς και να τους κάνεις να λειτουργήσουν· από την άλλη, πρέπει να βρεις λύσεις διαρκείας για τις απαιτήσεις των λαών σχετικά με την απασχόληση, την παιδεία, τη σίτιση, και την υγεία. Αναπόφευκτα, οι επόμενες δεκαετίες θα αντιμετωπίσουν τον αγώνα να μετατραπούν αυτούς τους παγιωμένους φαύλους κύκλους σε ενάρετους κύκλους. Ίσως κάποιοι τα καταφέρουν, κάποιοι άλλοι όχι. Ωστόσο, εκείνοι οι επιτυχόντες θα δείξουν το δρόμο για τους λιγότερο τυχερούς συνοδοιπόρους τους. Η πορεία των λαϊκών κινημάτων θα καθοριστεί από τους λαούς της περιοχής. Με άλλα λόγια, οι λαοί θα καθορίσουν το ρυθμό και την έκταση της αλλαγής στη Μέση Ανατολή.

(…)


0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου