Ο F. W. de Klerk, τελευταίος λευκός ηγέτης της Νοτίου Αφρικής, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή της χώρας και στη πτώση του καθεστώτος που το ίδιο το κόμμα και η κοινότητα του συντηρούσε. Σε μια από τις λιγοστές συνεντεύξεις του τα τελευταία χρόνια μιλά για την περιόδο κατά την οποία μαζί με τον Νέλσον Μαντέλα έγραψαν ιστορία:
Κύριε Πρόεδρε σας ευχαριστούμε που μας δεχθήκατε σήμερα. Πως είναι η Νότια Αφρική σήμερα, πάνω από 15 χρόνια μετά το τέλος του απαρτχάιντ; Έχει καταφέρει η νέα αυτή χώρα να εκπληρώσει τα όνειρά της;
Μετά από 15 χρόνια αν κανείς κοιτάξει πίσω, θα δει πράγματα χάρη στα οποία θα πει πως πετύχαμε αυτά που θέλαμε να πετύχουμε, αλλά υπάρχουν επίσης και λόγοι ανησυχίας. Δεν εξελίχθηκαν όλα όπως θα θέλαμε. Στα θετικά έχουμε ένα εξαιρετικό σύνταγμα και δεν έχει υπάρξει προσπάθεια τροποποίησης του και αλλαγής των αξιών από τις οποίες διέπεται. Η οικονομία μας αναπτύσσεται σταθερά εκτός από την χρονιά της μεγάλης κρίσης όπου και πάλι μπήκαμε σύντομα σε τροχιά ανάπτυξης. Μιλάμε για 3% με 5,5% και 6% ανάπτυξη. Υπάρχει μια πολύ θετική διάθεση ανάμεσα στους πολίτες μας. Μόνο κάποιοι ακραίοι από όλες τις εθνότητες της χώρας συνεχίζουν να κάνουν επιθετικές δηλώσεις, αλλά η πλειοψηφία των Νοτιοαφρικανων, λευκών, μαύρων ή οποιουδήποτε χρώματος, θέλουν να δουν τη χώρα να προοδεύει. Ο τουρισμός έχει αυξηθεί, υπάρχουν πολλά καλά αλλά δεν έχουμε καλό εκπαιδευτικό σύστημα. Η παιδεία σήμερα είναι σε χειρότερο επίπεδο σε σχέση με το 1994. Σχεδόν το 40% των μαύρων Νοτιοαφρικανων είναι άνεργοι. Έχουμε απαράδεκτα υψηλή εγκληματικότητα, έχουμε επίσης τη μάστιγα του AIDS και δεν την έχουμε διαχειριστεί σωστά τα τελευταία 12 με 15 χρόνια. Υπάρχει επίσης ένα στοιχεία απειλής απέναντι στο σύνταγμα. Το ANC κατά περιόδους επιχειρεί να περάσει νομοθεσία η οποία εφόσον γίνει δεκτή από το συνταγματικό δικαστήριο θα έχει ως αποτέλεσμα την υπονόμευση των αξιών του συντάγματος. Και αν παρεκκλίνουμε από το σύνταγμα κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε στη λάθος κατεύθυνση. Αλλά κατά βάση είμαι αισιόδοξος για το μέλλον, είμαι σίγουρος για την ικανότητα μας να ξεπερνάμε τις προκλήσεις και πιστεύω πως η Νότια Αφρική θα αξιοποιήσει τις δυνατότητες της. Έχει τρομερές δυνατότητες ως η ισχυρότερη οικονομία στην υπο-Σαχάρια Αφρική.
Πιστεύετε πως αν δεν υπήρχατε εσείς οι δύο, εσείς και ο Πρόεδρος Μαντέλα, δεν θα είχαμε την πτώση του απαρτχάιντ;
Θα ήταν υπεροπτικό εκ μέρους μου να πω πως μόνο εγώ από το Εθνικό Κόμμα θα μπορούσα να το κάνω. Αν είχα χάσει τις εκλογές όταν ο P. W. Botha παραιτήθηκε από την ηγεσία και κάποιος άλλος κέρδιζε, θα μπορούσε να είχε κάνει το ίδιο. Υπήρχαν καλοί και άξιοι άνθρωποι που θα χαιρόμουν να τους στηρίξω παρόλο που δεν με ήθελαν στην ηγεσία του κόμματος. Αυτό που πιστεύω είναι πως για να αποφευχθεί μια βίαιη σύγκρουση, οι προσωπικότητες έγιναν σημαντικές και ήταν σημαντικό πως υπήρχε ο Μαντέλα και ήταν σημαντικό πως τα πήγαινε καλά με τον ηγέτη της κυβέρνησης δηλαδή εμένα και αντίστοιχα ήταν σημαντικό πως οι δύο βασικοί διαπραγματευτές κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, ο Roelf Meyer από την πλευρά της κυβέρνησης και ο Valli Moosa από το ANC επίσης ανέπτυξαν μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού. Αυτές οι προσωπικές σχέσεις έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε δύσκολες στιγμές, ώστε να κρατήσουν την διαπραγματευτική διαδικασία ζωντανή. Ήταν ευτύχημα για την Νότια Αφρική και τον λαό της το γεγονός πως εγώ και ο Μαντέλα μπορούσαμε να δουλέψουμε μαζί αν και κατά περιόδους υπήρχε ψυχρότητα ανάμεσα μας. Ήμασταν πολιτικοί αντίπαλοι. Παρόλο που ανά πάσα στιγμή υπήρχε ο κίνδυνος να εκτροχιαστούν οι διαπραγματεύσεις, βρήκαμε τον τρόπο να ξεπεράσουμε αυτό τον κίνδυνο και να προχωρήσουμε τις συνομιλίες μπροστά.
Θυμάστε την πρώτη φορά που συναντήσατε τον Μαντέλα; Πόσο διαφορετικός ήταν σε σχέση με αυτό που περιμένατε;
Θυμάμαι πολύ καλά την πρώτη φορά που τον συνάντησα. Ήταν ακόμα κρατούμενος αν και όχι σε κελί. Ζούσε σε ένα μικρό σπιτάκι στη φυλακή Victor Verster Prison. Τον έφεραν με μεγάλη μυστικότητα στο γραφείο μου στο Cape Town, όπου αργότερα έγινε δικό του γραφείο. Όταν τον συνάντησα ήταν πιο ψηλός απ' όσο περίμενα. Εντυπωσιάστηκα από το ανάστημα του και από την αριστοκρατική του αύρα. Με εντυπωσίασε επίσης ο ορθολογισμός της κουβέντας μας. Τον βρήκα καλό ακροατή. Αμφότεροι είχαμε σπουδάσει νομικά και είχαμε εξασκήσει το επάγγελμα οπότε ίσως αυτό να βοήθησε στο να τα πάμε καλά. Σαν δικηγόροι είχαμε μάθει να ακούμε την άλλη πλευρά πριν κρίνουμε και αν και δεν συζητήσαμε κάτι πραγματικά σημαντικό, τεστάραμε ο ένας τον άλλο. Και οι δύο αυτοβιογραφίες λένε "Νομίζω πως μπορώ να συνεργαστώ μαζί του".
Συζητάμε συχνά για το τι έφερε στους μαύρους της Νοτίου Αφρικής η πτώση του απαρτχάιντ αλλά εκ των υστέρων τι νομίζετε πως έφερε για τους λευκούς; Ποτέ δεν συζητάμε για τις συνέπειες σε σχέση με το τι σήμαινε η αλλαγή για τους λευκούς.
Ξέρετε, νομίζω πως υπάρχει μια παρανόηση σε σχέση με το τι παρείχε το απαρτχάιντ στους λευκούς. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως τους τοποθετούσε σε ευνοϊκή θέση και δεν αρνούμαι πως σε υλικό και οικονομικό επίπεδο είχαν οφέλη από αυτό. Αλλά αυτό που συχνά ξεχνάμε σε σχέση με το απαρτχάιντ, το οποίο προτιμάμε να αποκαλούμε "ξεχωριστή ανάπτυξη", είναι πως υπήρχε αναπτυξιακή πολιτική. Το 1948, όταν το Εθνικό Κόμμα πήρε την εξουσία και επινόησε την λέξη "απαρτχάιντ" και ξεκίνησαν να εφαρμόζονται "νόμοι απαρτχάιντ", δεν υπήρχε γενική εκπαίδευση για τους μαύρους. Η εκπαίδευση των μαύρων βρισκόταν στα χέρια της εκκλησίας και μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των μαύρων πήγαινε σχολείο. Τη δεκαετία του 80' φτάσαμε σε ένα σημείο όπου κάθε μαύρο παιδί από τα επτά του πήγαινε στο σχολείο και συνέχιζε μέχρι τα 16 του. Κατά την περίοδο της "ξεχωριστής ανάπτυξης" δημιουργήθηκαν 3 πανεπιστήμια για μαύρους και αναπτύχθηκε τεχνική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Πολλές ιατρικές υπηρεσίες έγιναν προσβάσιμες στους μαύρους. Αυτό που θέλω να πω είναι πως μέσα από την "ξεχωριστή ανάπτυξη" ένα αυξανόμενο ποσοστό εσόδων του κράτους δόθηκε για την ανάπτυξη και βελτίωση των παροχών προς τους μαύρους. Χτίστηκαν σπίτια, νοσοκομεία, σχολεία, πανεπιστήμια κλπ..
Οι κυρώσεις από τις ΗΠΑ βοήθησαν στην πτώση του απαρτχάιντ;
Οι κυρώσεις μας κράτησαν σε εγρήγορση και μας έκαναν να συνειδητοποιήσουμε πως πηγαίναμε προς μια κατεύθυνση αυξανόμενης απομόνωησης οπότε δεν θα έλεγα πως οι κυρώσεις δεν έπαιξαν κανένα ρόλο αλλά αν έπρεπε να τα βάλλω σε μια κλίμακα θα έλεγα πως το ζήτημα της συνείδησης έπαιξε σημαντικότερο ρόλο από τις κυρώσεις. Θα μπορούσαμε να αντέξουμε τις κυρώσεις για πολλά χρόνια ακόμα. Είχαμε γίνει ειδικοί στο να καταστρατηγούμε τις κυρώσεις. Οπότε οι κυρώσεις έπαιξαν τον ρόλο τους αλλά δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντικός.
Πλέον αντιλαμβάνεστε γιατί το ANC ήθελε να δεχθεί βοήθεια από κομμουνιστικά καθεστώτα; Και κατά πόσο αυτή η υποφαινόμενη (κομμουνιστική) απειλή επιβράδυνε την καλή σας θέληση στο να προχωρήσετε στο τέλος του απαρτχάιντ;
Ναι αντιλαμβάνομαι γιατί το το ANC αναζήτησε βοήθεια αλλού αλλά θα έλεγα πως το γεγονός πως ήταν σε συμμαχία με μια παγκόσμια δύναμη όπως η ΕΣΣΔ η οποία είχε μια στρατηγική απόκτησης έμμεσου ή άμεσου ελέγχου όλης την Νοτίου Αφρικής, καθυστέρησε για πολλά χρόνια την προοπτική επικοδομητικών διαπραγματεύσεων. Με βοήθησε η πτώση του τείχους του Βερολίνου, όταν η ΕΣΣΔ κατέρρευσε, δημιουργήθηκε ένα παραθυράκι ευκαιριών για μένα να αναλάβω πρωτοβουλίες που διαφορετικά δεν θα μπορούσα να πάρω. Δεν θα μπορούσα να άρω την απαγόρευση του στρατιωτικού σκέλους του ANC και να τους επιτρέψω να γυρίσουν στη Νότια Αφρική με την ΕΣΣΔ και την επεκτατική της πολιτική πίσω τους. Θα μπορούσαμε να σώσουμε πολλές ζωές αν είχαμε αρχίσει τις διαπραγματεύσεις νωρίτερα και δεν υπάρχει αμφιβολία για μένα πως ο ρόλος της ΕΣΣΔ και οι σύνδεσμοι με την ΕΣΣΔ και την Κίνα στο ANC επιβράδυναν σε κάποιο βαθμό την λύση του προβλήματος.
Και μια τελευταία ερώτηση. Με τι ασχολείστε πλέον αφού αφήσατε τον χώρο της πολιτικής στην Νότια Αφρική;
Από τότε που αποσύρθηκα από την πολιτική το 1997, έχω αφιερώσει τη ζωή μου στη δημιουργία και ανάπτυξη του F.W. de Klerk Foundation στη Νότια Αφρική που έχει ως στόχο να διατηρήσει τις αξίες του συντάγματος και να προωθήσει τις αρμονικές σχέσεις στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες, καθώς και το Global Leadership Foundation, που επιτρέπει σε 28 πρώην ηγέτες και πρωθυπουργούς να βοηθούν και να στηρίζουν ηγέτες που μάχονται με τις κυβερνητικές προκλήσεις και δουλεύουν για την ανάπτυξη.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου